Whiplash (Kamçı) Yaralanması
WHIPLASH YARALANMASI
Whiplash travması, hızlanma, yavaşlama ve kafanın basınç kuvvetlerinin servikal (boyun) omurlarına iletildiği ve whiplash hareketi sırasında yüksek mekanik kuvvetlere maruz bırakan indirekt bir boyun travmasıdır. Genelde araçta iken arkadan araç çarpması sonucu hiperekstansiyondan sonraki hiperfleksiyon (kamçı hareketi şeklinde) sonucu kasların, sinirlerin, tendonların, ligamentlerin, eklemlerin, disklerin ve kemik yapıların genelinin etkilendiği bir travma şeklidir . Whiplash yaralanmasının sıklığı yıllık yaklaşık % 0,3 olarak rapor edilmiştir1,2.Whiplash yaralanması olan kişilerin yaklaşık % 50'si 1 yıldan fazla süren semptomlar rapor etmektedir3.
Akut belirtileri 1,4,5,6,7 Kronik Belirtileri1,4,5,6,7
Baş Ağrısı Aşırı yorgunluk
Mide bulantısı Hafıza kaybı
Kusma Kötü konsantrasyon
Boyun ve omuz ağrısı Kulak çınlaması
Kollarda karıncalanma Bulanık görme
Işığa aşırı duyarlılık
Boyun ağrısı
Her iki omuz ve kolda ağırlık
Değerlendirme: Whiplash değerlendirmesi yapılırken genel olarak şunlara bakılır;
X Ray
Yaralanma şiddetinin sınıflandırılması
Ağrı Değerlendirmesi (VAS)
Özürlülük değerlendirilmesi (Neck Disability Index)
İyileşme beklentileri
Psikolojik durum değerlendirmesi (IES)
Whiplash yaralanma şiddetinin sınıflandırılması8:
0- Boyun da şikayet yok. Fiziksel işaret yok.
1- Yalnızca boyun ağrısı, sertlik veya hassasiyet şikayeti var. Fiziksel işaret yok.
2- Boyun şikayeti ve kas-iskelet sistemi bulguları var.
Kas-iskelet sistemi işaretleri arasında NEH azalması ve hassas noktalar var.
3- Boyun şikayeti ve nörolojik işaret(ler). Nörolojik bulgular arasında azalmış veya alınamayan tendon refleksleri, kuvvet kaybı ve duyusal bozukluklar bulunur.
4- Boyun şikayeti ve kırılma veya dislokasyon.
Bilgi Boşluğu:
Kronik whiplash yaralanması tedavisinde güçlü kanıtlar bulunmamaktadır9,10. Egzersiz en kaliteli kanıt olmasına rağmen9,10,11 kronik whiplash yaralanmasında, önceki egzersiz çalışmaları sonuçları biraz dağılmış şekilde göstermiştir. Çalışmalar arasındaki sonuçlar farklılık göstermektedir. Hem ventral hem de dorsal boyun kasları için hem nöromüsküler hem de boyun kas endurans egzersizlerinden oluşan boyun spesifik egzersiz programlarının etkisi hakkında bilgi, hastaların daha yüksek whiplash sınıflandırması içeren çalışmalarda da olduğu gibi kanıtlar yetersizdir12,13. Halihazırda planlanacak olan çalışmalar bu boşlukları doldurmaya yardımcı olacaktır ve gelecekteki rehabilitasyonda hem bireyler hem de toplum için faydaları olacaktır.
Boyun kaslarına egzersiz yapmak neden önemlidir?
Whiplash yaralanması ile ilgili etiyoloji ve teşhis belirsiz olmasına rağmen, bazı semptomlar, örneğin inflamasyon, yağ infiltrasyonu, kas lifi dönüşümü, kısıtlı boyun hareketleri, bozulmuş nöromüsküler kontrol ve bozulmuş boyun kası fonksiyonu gibi durumlar kaslar, bağlar, faset eklemler, diskler ve sinirler gibi çeşitli servikal omurga yapılarıyla ilişkili olabilir14,15. Servikal omurganın kas fonksiyonu stabilite, el-göz koordinasyonu, postüral kontrol ve iyi dengenin sağlanmasında, baş dönmesinden, ağrı ve sakatlanmadan kaçınmak için görme ve vestibular sistem arasındaki etkileşimde çok önemli rol oynamaktadır. Bozulmuş kas fonksiyonunun, spesifik boyun egzersizlerine gerek kalmadan otomatik olarak restore edildiği görülmemektedir. Whiplash yaralanması da dahil mekanik boyun ağrısı olan kişiler için kanıtlar boyun egzersizinin etkili olduğunu ve klinik kılavuzlarda önerildiğini göstermektedir. Bununla birlikte, çoğu çalışma akut whiplash yaralanmasını içermektedir ve kronik whiplash yaralanmasında hem nöromüsküler hem de dayanıklılık egzersizlerinden oluşan hem ventral hem de dorsal boyun kaslarına özgü spesifik çalışmaları ele alan araştırmalar nadirdir. Sadece Ludvigsson ve ark., ve Peolsson ve ark. üç egzersiz müdahalesini karşılaştırmak için şiddetli Whiplash yaralanması olan bireylerin dahil edildiği araştırmalarda: Spesifik boyun egzersizleri, spesifik boyun egzersizi ve davranışsal yaklaşım ve genel fiziksel aktivite grupları olmak üzere 3 grup araştırılmıştır. 3 aylık eğitimden sonra (2 kez/hafta, toplam 24 kez) tamamlandığında spesifik boyun egzersizleri ve buna eklenen davranışsal yaklaşım olan 2 grupta gelişmeler olmuştur fakat genel fiziksel aktivite grubunda gelişme olmamıştır hatta kötüye gidiş olduğu da belirtilmiştir12,13. Başka bir çalışmada, kronik Whiplash yaralanması için spesifik boyun egzersiz grubu ile 3 ay boyunca bekleme listesinde olan grup karşılaştırıldı. Spesifik boyun egzersiz grubu geliştiği ve bekleme grubundaki hastaların kötüleştiği görülmüştür. Spesifik boyun egzersiz grubu, kronik Whiplash’lı bireyler için önerilmektedir, ancak özellikle kronik Whiplash’lı ve daha fazla problemi olan hastalar için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Egzersizler: Burada gösterilen egzersizler akut dönemde uygulanan egzersizler olmayıp tedavinin ilerleyici dönemlerinde uygulanan egzersizlerdir. Terapistin hastanın değerlendirmesine bağlı olarak tedavinin 2.-4. haftalar arasında başlanması tavsiye edilir.
 Şekil 1 |
 Şekil 2 |
Şekil 1 : Ağırlık 0,25-0.5 kg aralığında hastaya vücudunu öne doğru eğmesi istenir 3 set 5 tekrar yapılır. Endurans isteniyorsa 30 tekrara kadar çıkarılabilir.
Şekil 2 : Ağırlık 0,25-0.5 kg aralığında hastaya vücudunu yana doğru eğmesi istenir 3 set 5 tekrar yapılır. Endurans isteniyorsa 30 tekrara kadar çıkarılabilir.
 Şekil 3 |
 Şekil 4 |
Şekil 3 : Ağırlık 0,25-0.5 kg aralığında hastaya vücudunu geriye doğru eğmesi istenir 3 set 5 tekrar yapılır. Endurans isteniyorsa 30 tekrara kadar çıkarılabilir.
Şekil 4 :Ağırlık 0,25-0.5 kg aralığında hastaya başını sağa doğru döndürmesi ve 3-5 sn. tutması istenir daha sonra başını sola döndürmesi ve yine 3-5 sn. tutması istenir her bir yöne 3 set 5 tekrar yapılır. Endurans isteniyorsa 30 tekrara kadar çıkarılabilir.
 Şekil 5 |
 Şekil 6 |
Şekil 5 : Terapist 2 elindeki abeslangları şekildeki gibi hastanın karşısında tutar ve hastaya önce gözleriyle bir sağ abeslanga bir sol abeslanga bakması istenir, daha sonra gözler sabit baş rotasyonu ile bir sağ bir sol abeslanga bakması istenir. Her bir hareket günde 2 set 10 tekrar yapılır.
Şekil 6 : Terapist 2 elindeki abeslangları şekildeki gibi hastanın karşısında tutar ve hastaya önce gözleriyle bir üstteki abeslanga bir alttaki abeslanga bakması istenir, daha sonra gözler sabit baş fleksiyon ve ekstansiyon hareketi ile bir üstteki bir alttaki abeslanga bakması istenir. Her bir hareket günde 2 set 10 tekrar yapılır.
 Şekil 7 |
 Şekil 8 |
Şekil 7 : Terapist elindeki abeslangı sağa ve sola doğru hareket ettirir hastadan baş sabit gözleri ile takip etmesini ister daha sonra aynı şekilde abeslangı yukarı ve aşağı hareket ettirirken de yapmasını ister. Sonraki adımda ise terapist elindeki abeslangı vertikal şekilde sabit tutar ve hasta gözleri abeslangta sabitlerken başı bir sağa bir sola çevirmesini ister, sonrasında terapist abeslangı horizontal tutar ve hasta göz abeslanga sabitken başını yukarı aşağı hareket ettirir. En sonunda ise terapist abeslangı şekildeki gibi tutup bir sağa bir sola götürürken hastanın göz abeslangtan ayrılmayacak şekilde terapistin hareket ettiği yöne ters baş hareketleri yapar bunu yukarı ve aşağı içinde tekrarlar. Her bir hareket günde 2 set 10 tekrar yapılır.
Şekil 8 : Hastanın başını sağa çevirip 3-5 sn. tutması istenir ardından sola çevirip 3-5 sn. tutması istenir. Her bir hareket 3 set 5 tekrar şeklinde yapılır.
KAYNAKLAR:
1- Holm LW, Carroll LJ, Cassidy JD, Hogg-Johnson S, Côté P, Guzman J, et al. The burden and determinants of neck pain in whiplash-associated disorders after traffic collisions: results of the bone and joint decade 2000–2010 task force on neck pain and its associated disorders. Spine. 2008;33(Suppl):52–S59.
2- The Whiplash Commission Final Report. 2005. http://www.whiplashkommissionen.se/www.whiplashkommissionen.se/pdf/WK_ finalreport.pdf. Accessed 4 Mar 2012.
3- Carroll LJ. Holm LW, Hogg-Johnson S, et al. Course and prognostic factors for neck pain in whiplash-associated disorders (WAD): results of the Bone and Joint Decade 2000-2010 Task Force on Neck Pain and Its Associated Disorders. J MAnipulative Physiol Ther 2009;32:S97-S107
4- Leth-Petersen S, Rotger GP. Long-term labour-market performance of whiplash claimants. J Health Econ. 2009;28:996–1011.
5- Carroll L, Holm L, Hogg-Johnson S, Cote P, Cassidy D, Haldeman S, et al. Course and prognostic factors for neck pain in whiplash-associated disorders (WAD). Results of the bone and joint decade 2000 2010 task force on neck pain and its associated disorders. Spine. 2008;33:583–92
6- Tournier C, Hours M, Charnay P, Chossegros L, Tardy H. Five years after the accident, whiplash casualties still have poorer quality of life in the physical domain than other mildly injured casualties: analysis of the ESPARR cohort. BMC Public Health. 2015;16:13.
7- Treleaven J, Peterson G, Ludvigsson ML, Kammerlind AS, Peolsson A. Balance, dizziness and proprioception in patients with chronic whiplash associated disorders complaining of dizziness: a prospective randomized study comparing three exercise programs. Man Ther. 2016;22:122–30.
8- Spitzer WO, Skovron ML, Salmi LR, Cassidy JD, Duranceau J, Suissa S, et al. Scientific monograph of the Quebec task force on whiplashassociated disorders: redefining “whiplash” and its management. Spine. 1995;20(Suppl):1–73.
9- Teasell RW, McClure JA, Walton D, Pretty J, Salter K, Meyer M, et al. A research synthesis of therapeutic interventions for whiplash-associated disorder: part 1- overview and summary. Pain Res Manag. 2010;15:287–94
10- Rebeck T. The role of exercise and patient education in the noninvasive management of whiplash. J Orthop Sport Phys Ther. 2017;47:481–91.
11- Teasell RW, McClure JA, Walton D, Pretty J, Salter K, Meyer M, et al. A research synthesis of therapeutic interventions for whiplash-associated disorder (WAD): part 4 - noninvasive interventions for chronic WAD. Pain Res Manag. 2010;15:313–22.
12- Ludvigsson ML, Peterson G, O’Leary S, et al. The effect of neck-specific exercise with, or without a behavioral approach, on pain, disability and selfefficacy in chronic whiplash-associated disorders:a randomized clinical trial.Clin JPain.2015;31:294.303.
13- Landén Ludvigsson M, Peterson G, Dedering A, Peolsson A. One- and twoyear follow-up of a randomized trial of neckspecific exercise with or without a behavioural approach compared with prescription of physical activity in chronic whiplash. J Rehabil Med. 2016;48:56–64.
14- Pettersson K, Kärrholm J, Toolanen G, Hildingsson C. Decreased width of the spinal canal in patients with chronic symptoms after whiplash injury. Spine.1995;20:1664–7.
15- Svensson MY, Boström O, Davidsson J, Hansson HA, Håland Y, Lövsund P, Suneson A, Säljö A. Neck injuries in car collisions: a review covering a possible injury mechanism and the development of a new rear-impact dummy. Accid Anal Prev. 2000;32:167–75.
14 Temmuz 2019